‘Nederland moet zelf deradicaliseren’, op KIS website.
De dominante reactie in Nederland op jongeren die radicaliseren is radicaal: we moeten ze hard aanpakken, ze mogen oprotten of zelfs dood. Hiermee zien we dat Nederland zelf ook aan het radicaliseren is. Er zijn nauwelijks geluiden waarin het zoeken naar een duurzaam antwoord op radicalisering centraal staat. Deze blog is een poging in die richting.
De specifieke vorm van islamitische radicalisering tegen het Westen is een extreem symptoom van een toenemende ontwikkeling van de jongeren die in het Westen opgegroeid zijn en zich tegen het Westen keren. Daarom is het cruciaal de voedingsbodem van dit geweld vooral in het Westen te zoeken. Waarom kiezen jongeren die zijn opgegroeid binnen een samenleving die verlichtingsidealen als vrijheid, gelijkheid en broederschap koestert, ervoor om zich tegen deze idealen te keren? Kan het zo zijn dat deze jongeren een ander gezicht van Nederland te zien hebben gekregen? Een gezicht van witte en zwarte scholen? Een samenleving hebben leren kennen waarin “allochtonen” niet als volwaardige burgers worden benaderd en men in eigen kring liever "ons soort mensen" toelaat en alleen liefdadigheid toont voor de zwakke en hulpbehoevende "anderen"? Een Nederland dat weinig raad weet met deze anderen op het moment dat ze hoogopgeleid zijn, mondig worden en een beroep doen op hun eigen deel in de idealen vrijheid, gelijkheid en broederschap?
Je kunt alleen doorvechten als dromen in het vizier blijven
Diverse rapporten (waaronder die van het Sociaal en Cultureel Planbureau) en studies signaleren de omvangrijke discriminatie van generaties migranten in Nederland. Er zijn in de afgelopen jaren diverse promotieonderzoeken verschenen over tweede generatie migranten die met veel inspanning een hbo- of wo-opleiding hebben gedaan. Deze jongeren hopen dat ze met een hoogwaardige diploma op zak gerespecteerd en geaccepteerd zullen worden en dromen van een mooie toekomst. Toch hebben werkgevers vaak niet de durf en openheid om mensen met andere achtergronden toe te laten. Als ze wel de kans krijgen om te werken, voelen ze zich vervreemd door de organisatieculturen die homogeniteit en aanpassing stimuleren. Zo gaan de dromen en aspiraties kapot. Deze jongeren weten wat het is om te vechten, anders waren ze niet zo ver gekomen. Maar je kunt alleen doorvechten als er dromen in het vizier blijven. Voor mensen met veel ambities is de teleurstelling extra groot als zij beseffen dat ondanks hun enorme inzet, de externe krachten te machtig zijn om er doorheen te komen. Dan is er vaak het gevoel van onmacht en frustratie, maar ook afstand en zelfs afkeer van Nederland. Een land dat de eigen beloftes niet waar kan maken.
Uiteraard radicaliseren de meeste jongeren niet – integendeel. Ook is het verband tussen achterstelling en radicalisering niet zo eenduidig. Maar wat we zeker weten uit de genoemde studies is dat het belangrijk is om deze jongeren met veel potentie, talent en inzet een volwaardige toekomst te gunnen. Dan pas komt de verbinding met het land waarin ze opgegroeid zijn. Dat kan alleen als politici, beleidsmakers, werkgevers, media en publieke figuren hun verantwoordelijkheid nemen en diversiteit, verbinding en inclusiviteit niet alleen hoog op hun agenda zetten, maar ook de daad bij het woord voegen.
Huidige dominante koers veroordelen
Dit begint met de durf om de huidige dominante koers te veroordelen: het ‘klonen’ van de eigen soort in organisaties, het verheerlijken van de eigen comfortzones (met als gevolg een groeiende segregatie tussen autochtonen en de rest van de bevolking), het absolute gebrek aan culturele diversiteit in hoge posities en de afgenomen steun voor diversiteitssensitieve initiatieven. Mensen hoeven zich tegenwoordig niet meer te verantwoorden, laat staan te schamen voor het klonen van de eigen soort in organisaties, maatschappelijke functies, media en informele contacten. Dit heeft niets te maken met het aannemen van een ‘slachtofferrol’, zoals mondige migranten en hun kinderen vaak verweten wordt. Maar veel meer met de zeer zorgelijke ontwikkeling in Nederland dat diversiteit een scheldwoord is geworden.
Het wordt hoog tijd om gedurfde, experimentele ideeën te omarmen en zo transetnische, duurzame verbindingen mogelijk te maken
Als in 2009 verbinding een voorstel was om de samenleving aangenamer te maken, zoals ik destijds pleitte in mijn essay, is het nu een noodzaak tot overleven. Dit betekent dat het hoog tijd wordt om gedurfde, experimentele ideeën te omarmen en zo transetnische, duurzame verbindingen mogelijk te maken. Dan pas dragen we samen bij aan een duurzaam wapen tegen een negatieve maatschappelijke voedingsbodem die bij velen resulteert in frustratie en passiviteit en bij enkelingen leidt tot radicalisering. Want als we zo doorgaan, is de storm onvermijdelijk.
Deze blog verscheen eerder op de website van Kennisplatform Integratie & Samenleving.